Cümlenin ögeleriyle eylem ve özne arasında anlamca bağlantı kuran eklere durum ya da hal eki denir. 4. Sınıf Durum (Hal) Ekleri Konu Anlatımı, Durum (Hal) Ekleri Konu Anlatımı,4. Sınıf Durum (Hal) Ekleri, 4. Sınıf Türkçe konu anlatımı, 4. sınıf Türkçe.
Durum (Hal) Ekleri
- Yalın Hâli
- Belirtme Hâli
- Yönelme Hâli
- Bulunma Hâli
- Ayrılma / Çıkma Hâli
Yalın Hâli
İsmin, herhangi bir hâl eki almamış hâlidir, yani eksizdir.
Örnek:
Kitap, defter, el, ayak, baş, öğrenci….
Örnek Cümleler:
Çarşıdan kitap aldık.
Kırmızı ev çok güzel.
Buralarda bir terzi varmış, biliyor musun?
Belirtme Hâli
Adın sonuna “-i, -ı, —u, -ü” ekleri getirilerek yapılır. Eylemdeki işten, hareketten etkilenen varlığı belirtir.
Örnek:
kitap-ı
gül-ü
defter-ü
gün-ü
Örnek Cümleler:
Ağacı suladım.
Öğretmen gelmeden tahtayı temizlemiştik.
Geçtiğimiz gece arabayı çalmışlar.
Yönelme Hâli
Adın sonuna “-e” durum eki getirilerek yapılır. Eylemin yönünü gösterir. Ses uyumuna göre “e”, “a” ya dönüşebilir.
Örnek:
kalem-e
kuş-a
hava-ya
Örnek Cümleler:
Evde canı sıkılınca bahçeye çıktı.
Kalemleri sıraya bırakın.
Bahçedeki ağaçlara su verdin mi?
Bulunma Hâli
Adın sonuna “—de” durum eki getirilerek yapılır. Büyük ünlü uyumuna göre ve ses olaylarına göre “de, da, te, ta” şekillerine girer. Hareketin gerçekleştiği yeri gösterir.
Örnek:
kalem-de
su-da
ev-de
bahçe-de
Örnek Cümleler:
Aklı Merve’de kalmıştı.
Elbiselerim arabada kalmış.
Sahada yabancı cisimler vardı.
Sokakta büyük bir kalabalık toplanmıştı.
Ayrılma / Çıkma Hâli
İsmin “-dan, -den, -tan, -ten” ayrılma hâl eklerinden birini almış biçimidir. İsmin bu hâline, “den hâli” de denilmektedir.
Örnek:
Ağabeyim dün askerden döndü.
Yediğimiz yemekten hepimiz zehirlendik.
Aklından neler geçtiğini bilmiyor.
Yoldan geçenler şaşkınlıkla bize bakıyordu.
Durum (Hal) Ekleri, isimlerin hangi durumda (halde) olduklarını belirtmek için kullanılan eklerdir. Türkçe dilinde 4 farklı durum ekleri bulunmaktadır. Bu ekler, ismin nasıl kullanıldığını, cümle içindeki görevini belirtir.
İsimlerin durumlarını belirtmek için kullanılan 4 durum ekimiz şunlardır:
1. Nominatif Durum (Hal): İsimlerin özne olarak kullanıldığı durumu ifade eder. Bu durumda isim, bir işe veya harekete uğramadan doğrudan doğruya cümlede özne olarak yer alır. Örneğin;
Evin penceresi açık. (Özne)
Ali okula gitti. (Özne)
2. Dativ Durum (Hal): İsimlerin yüklemle olan ilişkisini, sahiplik veya uygunluk durumunu ifade eder. Bu durumda isim, bir fiilin etkisi altına girerek diğer bir nesne haline gelir. Örneğin;
Tom, Ayşe’ye hediye verdi. (Alici)
Sana kitap ödünç verebilir miyim? (Yan)
3. Genitif Durum (Hal): İsimlerin “kimin” sorusuna cevap vermek için kullanılır. İsmin sahiplik durumunu, kiminle ilgili olduğunu belirtir. Örneğin;
Oğuz’un arabası çok hızlı. (Sahip)
Kumral kızın gözleri mavi. (Sahip)
4. Ablatif Durum (Hal): İsimlerin yerini belirlemek, bir yerden veya bir şeyden ayrıldığını ifade etmek için kullanılır. Örneğin;
Parktan ayrıldık. (Ayrılış)
İstanbul’dan Ankara’ya gideceğim. (Yön)
Hal ekleri, isimlerin sonuna gelerek onların durumunu belirler. Örneğin;
1. Nominatif Durum (Hal) Ekleri:
– (boş)
-ler
-lar
2. Dativ Durum (Hal) Ekleri:
-e
-a
-ye
-ya
3. Genitif Durum (Hal) Ekleri:
-in
-un
-ün
-ın
4. Ablatif Durum (Hal) Ekleri:
-den
-dan
-ten
-tan
Tablolar ile örnekleri gösterelim:
| Durum (Hal) Ekleri | Örnek Kelimeler |
| —————– | ————— |
| Nominatif | ev, araba |
| Dativ | kediye, ata |
| Genitif | kitabın, çocuğun |
| Ablatif | odadan, şehirden |
İsimlere uygun durum eklerini ekleyerek cümleler oluşturabilir ve böylelikle isimlerin hangi durumda olduğunu görebiliriz. Bu durum (hal) ekleri, dilin doğru kullanımı açısından oldukça önemlidir. Yukarıdaki örnekleri inceleyerek bu konuyu daha iyi anlayabilirsiniz.
